Xe điện vẫn còn niềm vui của những quốc gia mới triển khai. Còn với Trung Quốc, sau 10 năm phổ biến, phương tiện này bắt đầu lộ ra những vấn đề khiến người sử dụng khó chịu.
Xe điện lộ điểm yếu sau 10 năm
Vào một buổi sáng mùa đông lạnh giá, những hàng ô tô được cắm chặt vào các trạm sạc, màn hình bảng điều khiển phát sáng nhẹ nhàng khi mức pin tăng lên.
Bên trong, tài xế lướt điện thoại, nhấm nháp chút nước hoặc nghỉ ngơi khi chờ đợi trong sự ấm áp của cabin. Xa hơn, những người khác chờ đợi trong giá lạnh, mắt dán chặt vào bộ đếm thời gian kỹ thuật số đếm ngược từng phút cho đến khi tới lượt sạc của mình.
Cảnh này có thể ở bất cứ đâu — quanh những tòa nhà cao tầng ở Bắc Kinh, dưới các trung tâm mua sắm đông đúc ở Thâm Quyến, hoặc trên những con phố yên tĩnh của các quận hoặc thị trấn nhỏ trên khắp Trung Quốc. Một hình ảnh quen thuộc đến nỗi khiến người ta quên mất nó đã bắt đầu như thế nào.
Trong vòng chưa đầy một thập kỷ, các khoản trợ cấp của chính phủ đã giúp xe điện trở nên rẻ hơn và mạng lưới sạc trên toàn quốc giúp xe điện trở nên thiết thực. Các thành phố triển khai ưu đãi về thuế, các vùng nông thôn ủng hộ áp dụng xe điện thông qua các chiến dịch địa phương và các nhà sản xuất ô tô tung ra các mẫu xe hấp dẫn cả các gia đình có ngân sách eo hẹp lẫn những người lái xe am hiểu công nghệ.
Ngày nay, có hơn 20 triệu xe điện trên mọi nẻo đường ở Trung Quốc, được hỗ trợ bởi hơn 3 triệu trạm sạc — con số mà không quốc gia nào có thể đạt tới.
Một người dùng xe điện đầu tiên ở tỉnh Sơn Đông nói với Sixth Tone rằng thật khó để nghĩ đến việc chuyển lại xe xăng. “Hãy lấy điện thoại thông minh làm ví dụ. Khi bạn đã quen với vuốt và chạm, thật khó để quay lại nhấn nút. Cuối cùng, bạn sẽ ngừng sử dụng chúng hoàn toàn”, một chủ sở hữu xe điện khác ở Thượng Hải so sánh.
Nhưng động lực thúc đẩy sự bùng nổ xe điện của Trung Quốc trong thập kỷ đầu tiên đang bắt đầu chậm lại trong thập kỷ thứ hai. Pin đang lão hóa, chi phí thay thế tăng cao và khách hàng đang phát hiện ra những điều khoản nhỏ ẩn trong chế độ bảo hành.
Trong những tháng gần đây, sự thất vọng đối với những người sở hữu xe điện đã tăng lên. Mạng xã hội và diễn đàn trực tuyến tràn ngập những câu chuyện về tình trạng hỏng pin đột ngột, yêu cầu bảo hành bị từ chối do chẩn đoán không rõ ràng và một số hóa đơn sửa chữa cao đến mức ngang bằng giá mua một chiếc ô tô mới.
Gốc rễ của những sự thất vọng này chính là pin. Khi pin hỏng, không thể sửa chữa được, chỉ có thể thay thế, thường là với chi phí rất cao. Với chi phí lớn, nhiều chủ sở hữu đang chuyển sang các cửa hàng sửa chữa bên ngoài, nơi giá thấp hơn, nhưng giám sát và trách nhiệm giải trình cũng kém hơn nhiều.
Và với hàng triệu cục pin hiện đang sắp hết tuổi thọ, việc tái chế đặt ra một thách thức thậm chí còn lớn hơn nữa.
Các mô hình hoán đổi pin, cùng với các nỗ lực tái chế được tiêu chuẩn hóa, cung cấp các con đường tiềm năng hướng tới tương lai xe điện bền vững hơn. Nhưng cách làm phía trước sẽ phụ thuộc vào việc liệu những giải pháp này có thể mở rộng đủ nhanh trước sự phát triển quá nóng của xe điện hay không.
Từ trạm sạc cho đến pin
Đối với Li Youran, người lái chiếc xe điện BYD tám năm tuổi ở Thanh Đảo, tỉnh Sơn Đông, sạc điện vẫn là bài toán hàng ngày. Không có bộ sạc ở nhà, cô hoàn toàn dựa vào các trạm công cộng, nơi chi phí thay đổi rất nhiều tùy thuộc vào thời gian trong ngày.
Vào giờ thấp điểm — thường là vào cuối buổi sáng và đầu buổi chiều — cô phải trả khoảng 10 nhân dân tệ cho một lần sạc đầy, so với 30 nhân dân tệ vào giờ cao điểm. Nhưng giá rẻ hơn đi kèm với những thách thức riêng. Cô cho biết, “Việc phải chờ hơn một giờ để có chỗ là điều bình thường vì tài xế gọi xe đều tập trung vào giờ thấp điểm”.
Đối với những chuyến đi dài hơn, người phụ nữ trên thừa nhận chỉ thuê xe chạy bằng xăng. “Vào những ngày nghỉ, các trạm sạc đường cao tốc đều chật cứng. Thuê xe chạy bằng xăng dễ hơn và không phải lo hết điện”, Li Youran giải thích.
Tuy nhiên, khi xe điện ngày càng cũ đi, điều khiến chủ xe lo lắng nhất không phải là những hàng dài chờ sạc mà là điều gì sẽ xảy ra khi pin bắt đầu yếu đi.
Phạm vi hoạt động chiếc xe điện của Li Yanyan đột nhiên giảm một nửa vào tháng 10/2023. Chiếc xe được sử dụng ít, chỉ chạy được 60.000 km. May mắn thay, điều đó xảy ra chỉ hai tháng trước khi hết hạn bảo hành pin tám năm của cô.
Vào thời điểm ấy, một trung tâm dịch vụ ước tính chi phí thay thế là 12.000 nhân dân tệ. Nhưng khi cô mang xe đến, các kỹ thuật viên nói rằng cô đủ điều kiện để được thay thế miễn phí sau khi đánh giá số chu kỳ của pin. Quá trình này mất gần một tháng, trong thời gian đó, cô được cung cấp một chiếc xe thay thế.
